طبق قانون آیین دادرسی مدنی وکلاء متداعیین باید دارای شرائطی باشند که به موجب قوانین راجع به وکالت در دادگاه‌ها برای آنان مقرر گردیده است و وکالت ممکن است، به موجب سند رسمی یا غیر رسمی باشد. ما میخواهیم به مفهوم کلمه وکیل و اینکه در حقوق ایران وکالت به چند صورت انجام میگیرد و شکل های مختلف آن بپردازیم و به طور کلی بگوییم که وکالت چیست و وکیل کیست؟ شما ممکن است با شنیدن نام وکیل یا وکالت اکثر افراد به یاد وکیل دادگستری یا و کالت در دعاوی و دادگاه بیفتند. اما عقد وکالت معنای گسترده تری دارد و لزومی ندارد آن شخص که وکیل واقع میشود حتما وکیل دادگستری باشد. براساس صلاح دید دادگاه و تشخیص کمیسیون کانون وکلا، برای او به صورت رایگان وکیل در نظر گرفته می شود تا بتواند از حقوق وی در دادگاه دفاع کند، به چنین وکیلی که با این روش انتخاب می شود وکیل معاضدتی می گویند.
در شرایط دیگری شما می‌توانید شخص دیگری را که وکیل دادگستری نباشد، به‌عنوان وکیل خود انتخاب کنید که به این شخص وکیل اتفاقی می‌گویند. بتواند تمامی خدمات حقوقی لازم از جمله مشاوره حقوقی، پذیرش وکالت، تنظیم دادخواست و شکوائیه و نیز انواع لایحه و اظهارنامه و … را از ابتدا تا انتها انجام دهد. وکیل کیفری در اموری که نیاز به اقامه دعوی کیفری مانند سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، انتقال مال غیر، جعل، استفاده از سند مجعول و … به فعالیت می پردازد. در حال حاضر، در هر کدام از حوزه‌های فوق وکیل آقا و یا خانم متخصص به فراوانی وجود دارد و افراد براساس علاقه و میل خود می‌توانند در پرونده های مختلف وکیل خانم و یا آقا انتخاب کنند.
سپس بعد از مدتی برای آن وکیل پروانه وکالت صادر خواهد شد و پس از این مرحله وکیل می تواند برای احقاق حق موکلای خود تلاش کند و به عنوان یک وکیل پایه یک به فعالیت های خود ادامه دهد. وکلائی که دارای مجوز از کانون وکلا هستند ، ابتدا یک دوره کارآموزی 2 ساله را می گذرانند و می توانند تحت نظارت وکیل مدافع حقوق مشتری شوند ، و پس از 2 سال ، و همچنین تایید صلاحیت های دانشگاهی و انتخاب ها مرتبط ، آنها موفق می شوند یک وکیل قانون اساسی شوند. آن دسته از وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می‌کنند ابتدا به صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی می‌کنند و می‌توانند زیر نظر وکیل سرپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند و پس از طی ۲ سال و همچنین تایید صلاحیت علمی و گزینش‌های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند.
1- اگر وکالت‌نامه غیررسمی یا عادی در ایران تنظیم شده باشد، وکیل میتواند ذیل وکالت‌نامه تأیید کند که وکالت‌نامه را موکل شخصاً در حضور او امضا یا مهر کرده یا انگشت زده است. در دعاوی مالی و دعاوی که موضوع آنها اموال است، مانند دعاوی چک، سفته و بیشتر دعاوی ملکی، حق‌الوکاله براساس ارزش مال مورد دعوا دریافت میشود و کاملاً براساس توافق بین وکیل و موکل، شرایط دعوا، سختی یا آسانی و نیز رفت و آمد وکیل تعیین میشود. بعد از پایان وکالت وکیل و یا در مواقعی که پرونده از دست وکیل گرفته شد، وکیل باید این اسناد، اموال و وجوه را به طور کامل به موکل برگرداند.
- یکی دیگر از انواع وکلایی که در این مقاله به آن اشاره خواهیم داشت وکیل سازمانی است.
- پرداخت هزینه های فرعی وکالت مانند کرایه، عوارض و مالیات که وکیل در روند وکالت پرداخته است.
- وکیل پایه یک دادگستری وظیفه دارد که تمام ابلاغیه‌های مربوط به پرونده قضایی موکلش از جمله رای صادری را در موعد زمانی قانونی مشاهده کرده و آنها را به موکلش اعلام کند.
- در اقشار ضعیف جامعه که فرد توانایی مالی برای انتخاب وکیل نداشته باشد و احتمالا اطلاعات کافی نیز برای دفاع از خود ندارد، میتواند از دادگاه تقاضای تعیین وکیل کند.
در واقع کارآموزان وکالت می‌توانند فعالیت کنند، اما داوطلبان مرکز مشاوران پس از قبولی در آزمون تستی وارد مرحله مصاحبه می‌شوند و پس از مرحله‌ی مصاحبه تحقیقات وارد دوره‌ی کارآموزی وکالت شده که در مدت کارآموزی حق فعالیت کاری در این زمینه را تا قبل از آزمون سال 98 نداشتند و صرفاً باید به کارآموزی می‌پرداختند. بعد از پایان مرحله‌ی کارآموزی، کارآموزان وکالت پروانه‌ی پایه دو دریافت می‌کردند و پس از دو سال می‌توانستند پروانه پایه یک دریافت نمایند. اما در سال 98 نحوه دریافت پروانه پایه یک وکالت در مرکز مشاوران قوه قضاییه با تغییرات قابل توجهی روبرو شده است.
وکیل کیست و چه وظایف
وکیل پایه یک دادگستری، نوعی از نماینده حقوقی است که به موجب اخذ پروانه وکالت از کانون وکلای دادگستری، صلاحیت حضور در مراجع قضایی و دفاع از موکل خود بر اساس موازین قانونی را دارد. وکیل پایه یک دادگستری برای اخذ پروانه پایه یک وکالت، پس از قبولی در آزمون وکالت می‌بایست یک دوره کارآموزی وکالت را به مدت دو سال سپری کند. در این دوره، کارآموز وکالت با حضور در انواع دادگاه‌ها و دادسرا و مطالعه انواع پرونده ها و دعاوی تجربه کسب می‌کند و پس از طی این دوره و قبول شدن در آزمون اختبار، به عنوان وکیل پایه یک دادگستری شناخته میشود. وکیل پایه یک دادگستری، بهترین نماینده حقوقی و آگاه به انواع دعاوی حقوقی و کیفری است. وکیل قضایی به وکیلی گفته میشود که پروانه وکالت داشته و به همین علت حق وکالت از اشخاص را در دادگاه‌ها و سایر مراجع قضایی دارد. برای اینکه شخصی بتواند وکیل قضایی شود، باید در رشته حقوق تحصیل کرده و پس آن با قبولی در آزمون وکالت، از کانون وکلای دادگستری یا مرکز امور وکلا و کارشناسان قوه قضائیه، پروانه وکالت دادگستری دریافت کند.
تفاوت وکیل پایه یک دادگستری با کارآموز وکالت
به منظور حمایت قضایی از کارمندان دولتی و کارمندان نیروی مسلح، قانون وکیلی را در اختیار این کارمندان قرار می‌دهد تا از این آن در مواقعی که با مشکلات یا امور قضایی رو به رو شوند کمک بگیرند. ممکن است در زمانی که وکیل وکالت شخصی را برعهده گرفت است، بخشی از اموال، اسناد و وجوه که به موکل تعلق دارد به صورت امانت، در اختیار وکیل قرار بگیرد. وکیل باید در زمان وکالت خود پایبند به وظایف و تعهدات قانونی که نسبت به موکل خود دارد باشد و موظف است که تمام قوانین را رعایت کند و آنها را انجام دهد. مهمترین تعهد وکیل نسبت به موکل، همین مسئله است که قانون هم بسیار روی آن تاکید دارد.
وکالت تسخیری یا وکالت انتخابی نوعی از وکالت است که از طرف دادگاه در امور کیفری به منظور برابری موقعیت متهم و دادستان برای نتیجه‌ی عادلانه‌ی آن و دفاع از حقوق متهم به وکلای دادگستری ارجاع میشود. دامنه‌ی اختیارات وکیل تسخیری با وکیل تعیینی تفاوتی ندارد و تنها در مرجع تعیین‌کننده متفاوت است. در واقع زمانی که هیچ وکیلی برای دفاع از حقوق متهم به پرونده وارد نشده است، دادگاه از میان وکلای دادگستری وکیلی را به صورت رایگان در اختیار متهم قرار می دهد. همانطور که بیان نمودیم یکی از وظایف مهم کانون وکلای معاضدت قضایی این است که به وسیله ی وکلای عضو کانون انجام می گیرد.
همچنین وکلا به دو نوع پایه یک و دو یا کارآموز وکالت تقسیم می‌شوند که تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته و این تمایز بیشتر مربوط به حوزه اختیارات در جرائم کیفری و سابقه کاری می‌باشد. به طور کلی وکیل فردی است که از سوی شخصی دیگر، اعم از حقوقی یا حقیقی به موجب عقد قرارداد وکالت برای انجام کاری مأمور شود. وکالت یک عقد جایز است که در چارچوب مقررات قانون مدنی منعقد میشود و طرفین آن وکیل و موکل نامیده می‌شوند.
مشاوره حقوقی تلفنی در مواردی کاربرد دارد که موضوع نیازمند بررسی اسناد و مدارک طرفین نباشد برخی از دعاوی و مشکلات حقوقی نیازمند بررسی اسناد و مدارک است بدیهی است در دعاوی سنگین مانند دعاوی املاک و دعاوی مربوط به تعهدات، بررسی مدارک و مستندات بسیار ضروری بوده و لذا نمی‌توان به صرف مشاوره حقوقی تلفنی اکتفا نمود. 8- بعد از احراز و تشخیص انجام وظایف توسط کارآموز، وی باید برای آزمون اختبار آماده شود و بعد از قبولی در این آزمون و انجام مراسم تحلیف و یاد کردن سوگند پروانه وکالت پایه یک را دریافت می‌نماید. آزمون اختبار دارای دو مرحله کتبی و شفاهی بوده که اگر فرد در هر دوی آنها نمره قبولی را کسب نماید، کانون وکلا او را برای حضور در مراسم تحلیف (سوگند خوردن) مجاز می‌دانند. البته افرادی که در دوره کارشناسی فارغ التحصیل شدند، پس از قبول شدن در آزمون وکالت می‌توانند دفتر کاری خود را تاسیس کنند ولی از سمت دادگستری در گرفتن پرونده هایی مثل جنایی و کیفری محدودیت هایی دارند. اهمال،قصور وتقصیروکلای دادگستری درانجام وظایف خویش عمدتا تخلف انتظامی شمرده میشود وبنابراین مستوجب تعقیب انتظامی وتحمل کیفرانتظامی است،افزون برآن،ممکن است ازنظرمدنی وحتی کیفری موجب مسئولیت وکیل شود. ازجمله اینکه وکلا مکلفند درهنگام محاکمه حضورداشته باشند.مگراینکه دارای عذرموجه باشند.که این موارد درماده 41قانون آیین دادرسی مدنی ذکرشده است.